Hormonalne sterowanie rozrodem krów

Nie wyobrażamy sobie dzisiaj prowadzenia rozrodu i hodowli krów mlecznych bez wprowadzenia programów hormonalnych. Hormonalne sterowanie rozrodem niesie za sobą szereg korzyści, wśród których najważniejsze to:

1) ułatwienie organizacji pracy w gospodarstwie – gospodarz wie kiedy jest krycie lub kiedy odbędą się zabiegi profilaktyczne np. szczepienie.

2) w dużej mierze eliminują błędy ludzkie, takie jak niezauważona ruja np. w nocy.

3) pozwalają kontrolować sytuację w gospodarstwie – pamiętajmy, że regularny rozród to wizyty minimum co 2 tygodnie, a więc dużo łatwiej jest nam kontrolować np.
a. żywienie – błędy w żywieniu bardzo szybko dają o sobie znać w rozrodzie
b. zdrowie – będąc na wizycie regularnie widzimy stan cieląt, jałówek, krów i często wyłapujemy to czego nie wyłapuje obsługa
c. profilaktykę i higienę np. sprawdzenie czystości wiaderek, budek dla cieląt czy stosowanej dezynfekcji

4)  pozwalają na polepszenie płodności stada i zwiększenie skuteczności krycia – badając regularnie dane stado znamy je i wiemy kiedy po danym programie należy kryć tzn. że wyznaczamy optymalny czas krycia.

W tym punkcie musimy się zatrzymać i zwrócić uwagę na to, że mimo, że dany program każe nam inseminować o danej godzinie, a my stwierdzamy, że większość krów w tym stadzie jest do krycia w innych terminach – zmieniamy je i dopasowujemy do danego stada. Wiele razy potwierdziło się nam, że zmiana godzin krycia np. z porannych na wieczorne spowodowało poprawę cielności i wzrost PR na danym stadzie!

5) ujednolicenie cyklu płciowego krów w stadzie, czego efektem końcowym jest synchronizacja rui.

Programów hormonalnych jest dużo, a te, które często stosuje w swojej praktyce to:
– Presynch

– Double Ovsynch

– G7G

– G6G

– G5G

Jednym z wyzwań stojących przed lekarzem weterynarii prowadzącym rozród w stadach bydła mlecznego jest dobór odpowiedniego programu hormonalnego spośród licznych znanych wariantów i modyfikacji programu OVSYNCH. Zawsze gdy zaczynamy pracę z danym gospodarstwem dopasowujemy program do stada. Czasami się zdarza, że pierwszy zastosowany program działa bardzo dobrze, a czasami musimy szukać, zmieniać i dopasowywać. Zwierzęta są organizmami żywymi i nikt mi nie powie, że to co działa u jednego zawsze zadziała gdzie indziej.

Głównym parametrem decydującym o wyborze programu jest dla mnie częstotliwość wykonywania badania w stadzie.

Regularność badania jest dla mnie znaczącym elementem wpływającym na sukces prowadzenia rozrodu w stadzie. Uważam, żeby z powodzeniem kontrolować i prowadzić rozród bydła mlecznego, wizyty powinny odbywać się raz w tygodniu lub raz na dwa tygodnie. Pozwala to na pełną kontrolę tego co dzieje się z narządami rodnymi zwierząt, zarówno zaraz po porodzie jak i w dalszych etapach laktacji. Regularne wizyty pozwalają kontrolować i w razie potrzeby modyfikować leczenie zwierząt problematycznych, u których mogą zdarzać się np. cysty lub acyklia. Przy rzadszych kontrolach takie krowy często zostają zaniedbane.

Pamiętajmy również, ze poza cyklicznością wizyt kontrolnych kluczową kwestią jest także dobra współpraca lekarza weterynarii z hodowcą czy zootechnikiem i systematyczność podawania preparatów hormonalnych.

Często stosowaną praktyką jest także zmiana programu po nieskutecznej inseminacji, np. gdy zaczynamy Double OvSynch  jako główny program to u tych krów, które nie są cielne po pierwszej inseminacji nie stosuję tego samego programu, ale np. zastosowuje wkładki lub wrzucam takie krowy na program G7G. Tutaj musimy jednak pamiętać o czasie, żeby nie wydłużać czasu laktacji.

Bardzo ważne jest również przygotowanie krów do wprowadzenia w rozród. Przed wdrożeniem jakiegokolwiek programu hormonalnego zwierzę obowiązkowo badane jest klinicznie. Tutaj rola aparatu USG jest nieoceniona.

Dlaczego?

1) pierwsze badanie wykonuję po ok. 14 dniach od wycielenia – w tym przypadku możemy dzięki USG skutecznie ocenić zawartość macicy i proces jej inwolucji.

2)  w 21-30 dniu (w zależności od cykliczności wizyt czasem 30-40 dzień) po wycieleniu, dzięki USG:
– oceniamy struktury obecne na jajnikach, co pozwala nam podjąć decyzje o zaczęciu programu lub intensywnym leczeniu np. afunkcji jajników.
– oceniamy obraz kończącej się inwolucji macicy. Częstym przypadkiem jest zapalenie macicy czy różne struktury patologiczne które powstały na macicy np. po ciężkim porodzie takie jak ropnie czy blizny. Diagnoza pozwala nam na wdrożenie leczenia oraz lepsze przygotowanie macicy do inseminacji.

Rysunek 1 Stan zapalny macicy

3) w naszej lecznicy wykorzystujemy USG do kontrolowania przebiegu programu hormonalnego.

Rysunek 2 Ciałko żółte z jamką i mały pęcherzyk

4) bez względu na wielkość stada, każde zwierzę jest zawsze badane przed inseminacją pod kontrolą aparatu USG. Zwracamy uwagę na wielkość pęcherzyka, jego strukturę oraz na przejrzystość śluzu, o ile jest widoczny. Szczególnie wykorzystujemy istniejącą funkcję „PĘCHERZYK”, żeby określić optymalny czas krycia.

Rysunek 3 Pęcherzyk owulacyjny

Podsumowanie

Programy hormonalne w hodowli krów pomagają w sterowaniu cyklem płciowym, polepszają wyniki rozrodowe, a także usprawniają pracę całego gospodarstwa. Odpowiednio dobrany program wraz z wyeliminowanymi chorobami wpływającymi na status zdrowotny stada jest kluczem do znacznej poprawy parametrów rozrodowych, a co za tym idzie zwiększenie produkcji mleka.

Lek. wet. Michał Barczykowski